Setro in Spartanburg

Vakantie is niet alleen leuk, maar ook vermoeiend. Bij thuiskomst liggen dan zoveel dingen op je te wachten om uit te voeren. En dan niet te vergeten, de verhaaltjes die je allemaal en overal moet vertellen. Onze laatste reis was heel leuk, heb ik ook al eerder geschreven. 16 dagen door USA rondrijden is een belevenis op zicht. Ook het kunnen ontmoeten van mensen die je wel kent via internet (e-mail/chat), maar niet eerder persoonlijk hebt ontmoet, maakt onze reis nog aangenamer.
Een van onze reisdoel was South Carolina om van daaruit verschillende leuke plekken te bezichtigen. We zijn heel goed ontvangen door de familie Setro (Iwan en Els) in Spartanburg. Overdag gingen we op stap, natuurlijk op aanwijzing van Mas Iwan, ja, hij is de kenner van het gebied. En wij gingen dan zelf op stap, onze vriend, dat is onze GPS, leidde ons overal naar toe. En we zijn dan heel afhankelijk van de moderne techniek. Een toets op de knop en geef maar aan waar je naar toe wilt, dan is het geregeld. ’s Avonds zijn we dan weer terug bij de familie Setro en daar wachtten ze op ons om samen met hun te dineren. En ook gezellig kletsen. O, wat kan Ibu Els lekker koken. Ja hoor, we hebben echt geen spijt van, dat we ons overdag laat uithongeren om ’s avonds bij Iwan en Els kunnen eten. En niet alleen Els kan lekker koken, ik moet zeker Mas Iwan ook een complimentje meegeven.
Dank je wel Mas Iwan en Ibu Els, mede namens Margriet en Siwoh Painie.

Niagara Falls

Circa 12 uren rijden vanuit Virginia waren we laat in de avonduren in Buffalo NY aangekomen. Onderweg een paar keren tussenstop gemaakt om te eten en rusten. Na een paar keren rondrijden om een onderdak te vinden hadden we uiteindelijk een hotel gevonden om te slapen. Bij het zoeken naar een hotel waren we ook in Canada terecht gekomen. Daar we alleen op aanwijzing van de GPS hadden gevolgd waren we Canada terecht gekomen, dat was niet onze bedoeling, dus terugkeren naar Amerikaans grondgebied om naar een ander hotel te gaan zoeken. De volgende dag weer vroeg opgestaan om een vlucht boven de Niagara Falls te maken. Daar aangekomen is het betreffende helicopter bedrijf gesloten, ze vliegen buiten hoogseizien alleen op zaterdag en zondag. Jammer, dus onze volgende stap was om over te steken naar de Canadese kant om naar Skylon te gaan. Het is heel mooi om vanuit bovenkant de Niagara te bewonderen. Een wandeling langs de Niagara hoort ook erbij. We hadden kunnen genieten van de geweldige natuurwonder.

Vakantie

Onze vakantie in USA was heel goed en formidabel geweest. We hadden bijzondere plaatsen kunnen bezoeken en niet te vergeten de mensen die we hebben kunnen ontmoeten en bezoeken waren heel lief voor ons. Het was 16 onvergetelijke dagen. In totaal had ik circa 8000 km Amerikaanse asfalt kunnen berijden met onze huurauto. Onderweg naar de verschillende mensen en steden hadden kunnen genieten van het natuur, het verschil tussen noord en zuid. Het leven en vooral het dagelijks leven van Amerika kunnen proeven. Ja, proeven. Heerlijk eten worden voorgeschoteld door Rieke, Ria en Elsje.

Behalve 8000 km asfalt hadden we ook verschillende staten kunnen bezoeken. Ja, en dat natuurlijk ten koste van de verschillende vrienden en kenissen die we niet kunnen bezoeken en of ontmoeten. Onze verontschuldiging richting al onze vrienden en kenissen. We hopen dat jullie hiervoor begrip kunnen tonen.

USA

Na een aantal uren vliegen zijn we op de plaats van bestemming aangekomen. We zijn heel hartelijk ontvangen. Een heerlijk gevoel is dat om mensen niet alleen van internet te kennen, maar ook daadwerkelijk kunnen ontmoeten.
We danken de familie Freer om op onze eerste dag van aankomst om ons thuis te laten voelen. Het was begonnen als een luisteraar van SRP. Na een jaar kreeg ik het eerste bezoek van Rieke bij ons thuis in Nederland. En dit is dan onze wederbezoek en onze band te versterken. Dank je wel, Rieke en Willie.

Reisdoel

Morgen stap ik weer in het vliegtuig met ook een bijzondere bestemming. En mijn ervaring zal ik ook met jullie delen.
Indien mogelijk schrijf ik ook tussendoor in mijn blog. Ik zoek altijd naar een nieuwe bestemming. Elk land heeft zijn eigen charme en dan probeer ik mijn eigen analyse en bevindingen te vertellen.
Wat wordt het dit keer en waar naar toe. In elk geval ik verheug me op de ontmoeting met mensen die ik niet eerder heb ontmoet. Het is een plek waar ik nooit ben geweest en dat probeer ik altijd te plannen. Het mag het zelfde land zijn, maar het moet een ander plek zijn.

Platteland

Dagelijks is het warm in Indonesie. De wegen zijn geasfalteerd (verhard). En als de zon op schijnt is het warm en op bepaalde tijdstip van de dag ook heet. En toch zie je mensen zonder schoeisel lopen. Dan moet je het toch dikke eelten hebben om het te kunnen doen. Te zien wat ze vasthoud gaat ze ergens naar toe om te oogsten (gras?). Zo'n voet heeft het wel te verduren dagelijks en aan het eind van de dag wordt er niet verzorgd, zoals in de salon van Yogyakarta.
En ik denk op de terugweg naar huis gaat ze haar oogst op haar rug sjouwen. En ik zag ook dat heel veel mensen in het platteland hun vee goed verzorgen, en die blijven gewoon in de stal totdat de eigenaar met verse gras weer aankomt. Ja, die koeien hebben het toch veel beter dan de mens op zich. Ze worden echt goed verzorgd. Waarom? Ja hoe beter ze groeien hoe beter het opbrengt om weer wat anders te kunnen kopen ervoor. Het is een investering zeggen. "Esuk sore ngarit kanggo sapi."

Langs de wegen

Op bepaalde tijdstippen langs de wegen zagen we veel schoolkinderen. En dan zag je het verschil van de verschillende scholen. Elk school heeft zijn eigen uniform kleren aan. Dat is wel leuk om te zien, maar volgens mij heeft het een reden waarom zij uniform kleding aantrekken. Niet alle ouders kunnen het even gemakkelijk permitteren om hun kinderen naar school te sturen. In een uniform hun kinderen naar school sturen helpt je de ouders te besparen. Anderzijds heb je het voordeel dat de ene kind niet met mooie kleren kunnen pronken.

Nu met de moderne techniek hebben de kinderen ook een mobiele telefoon (HP, Hand Phone). En dat maakt dan weer het verschil tussen arm en rijk. Het is al moeilijk genoeg om te overleven en dan zie je het groot verschil tussen arm en rijk. Wat ik miste in het afgelopen jaar ten opzichte van 2004 zijn de straatmuzikanten (tukang ngamen) op straat. Ik moet het eigenlijk niet missen zeggen, maar een vooruitgang misschien, want dat is een vorm van bedelen. Ik heb het wel begrepen van ze dat de overheden probeert te voorkomen dat er veel wordt gebedeld. Dit doen ze door de mensen een boete te geven wanneer ze dit soort bedelaars geld geven. Een politiekvorm, die het bedelen onderdrukt, maar het armoede probleem niet oplost.

Eten

We waren de hele dag op pad om bezoekjes af te leggen en ook sightseeing. 's Avonds was het dan gewoon thuis bij Tabeta of Ibu Sumi. En dan werd het pas gekookt en echt gewoon eenvoudig eten klaargemaakt en dat smaakt al heel lekker. Ibu Sumi kan echt lekker koken. En na het eten wordt dan over van alles gesproken.
Wij smulden echt van haar kookkunst. Laatst had Suradal nog telefonisch met me gesproken en hij zei: "Ik denk toch nog altijd aan de leuke tijd van jullie verblijf hier in Gunung Kidul". "Aku kelingan sing Margriet mangan karo tangan ora nganggo sendok". Het is precies hoe zij ook normaal doen en dan deden wij ook mee. Ja, waarom niet, in Suriname doen we het toch ook. Huiselijk omstandigheden, het doen en laten, het wel en niet mogen doen verschillen niet veel van wat wij in Suriname kennen. En ook hoe wij opgevoed zijn. En als je los van de omgeving natuur (sawa's en bergen) vergelijkt, dan is het gewoon onze dorpse gevoel in Suriname.

Sumur tuju

Een loopafstand van Ibu Sumi en Pak Sayat huis ligt "banyu motto". Het is een grot en er stroomt bronwater uit. Jullie kennen misschien film van "Sumur tuju". Ik was toen 10 jaar oud, denk ik, dat ik betreffende Indonesische film had gezien. Ik snapte toen ook niet zoveel van, maar liet toch een indruk bij me achter. En "banyu motto" is een van de befaamde putten uit betreffende film. En het is ook verhaal op zich. Hoe het allemaal precies is, kan ik helaas niet vertellen.

Ook hier in de buurt was de schuilplaats van Soekarno tijdens de onafhankelijk strijd van Indonesie in de jaren 40.

's Middags daar gaan zitten is het heel fijn en er waait een briesje wind. O, en als ik terugdenk wil ik weer teruggaan om te genieten van het rustige omgeving ver van alle industrie en drukte van het opgejaagde Europese samenleving.

Naar Taman Sari

Met de becak van Malioboro naar Taman Sari. Wij met zijn tweeen in de zitbak van de becak. "Het is toch zwaar he", zei ik nog. En als het een beetje stijl is stapte Pak Becak om de becak te stoten. En in Taman Sari aangekomen sprak een man ons direct aan of wij van zijn dienst gebruik willen maken. Nou graag, "Kan je goed vertellen in het Javaans", vroeg ik. "O yo Pak, wis ngoko wae yo". En zo begon hij te vertellen over de Sultans en zijn vrouwen. Langs eens smalle pad liepen we naar Taman Sari toe. Onderweg zagen we hoe de mensen wonen. Ook restant van de laatste aarbeving zijn nog niet overal opgeruimd. Vooral de oude (niet stevige) huizen hadden de aardbeving overleefd.

Ik weet niet hoe hij heet, maar dat geeft niet. Hij kan heel goed vertellen en ook in voor mij verstaanbaar Javaans. Hij werkte voor de overheid als gids, zo vertelde hij tenminste. Voordat wij in Taman Sari, trouwens niet direct bereikbaar met de becak, want je moest langs een smalle pas naar toe lopen. Ook een beginnende band was aan het repeteren. Even gestopt om te luisteren, niet slecht, zei ik tegen Margriet. Zanger had geen geweldig stem kwaliteit, maar hij zong niet vals. Even verderop moesten we betalen om naar binnen te gaan. Het is wel aan te raden om Taman Sari te bezoeken wanneer je in Yogya bent. Aan het van de rondleiding gaf ik mijn gids een tip, want hij had het goed gedaan. Ik kan niet alles navertellen, hij kon ons terugbrengen in de tijd toen Taman Sari nog in gebruik was door de Sultans.

Luchthaven

Op het luchthaven van Jakarta en wachtend op onze volgende vlucht naar Yogyakarta en bijkomen van het lange vlucht vanuit Amsterdam naar Jakarta via Kuala Lumpur. Vanuit Jakarta naar Yogyakarta hadden we met Garuda Airline gevlogen ondanks negatief advies. Hier in Jakarta moesten we uitchecken en onze koffers pakken en weer laten inchecken. Ook op de terugweg was ook hetzelfde geval. Heenvlucht was heel goed verlopen en echt geen klachten. Voor onze terugreis waren we heel vroeg op het luchthaven van Yogyakarta. Ach ja, wachten vinden we niet erg, liever te vroeg dan te laat. Er worden regelmatig gevlogen tussen Yogyakarta en Jakarta. Om de 1 a 2 uur is er een vlucht. Vliegtuig voor onze vlucht was dan vertrokken en het vertrekhal is dan leeg en begint dan weer passagiers binnen te lopen om samen met ons naar Jakarta te vliegen. Na een minuut of 10 landde er weer een Garuda vliegtuig en wat zagen we dezelfde passagiers kwamen naar buiten en liepen weer het vertrekhal binnen. Nou we beginnen ons zorgen te maken. Wat is er nu weer? Er waren passagiers met ademhaling problemen, luchtverdeling (verversing) in het vliegtuig was niet in orde. O ja, daarom negatief advies. Nu maken we wel zorgen voor onze eigen vlucht, maar dat was gelukkig goed verlopen. Het was trouwens een ander vliegtuig.
In Jakarta moesten we onze koffers weer wegen. En.....? We hadden overgewicht, 5 kg te veel. Ik zei kan toch niet ik had in Yogya ook gewogen en daar was er niks aan de hand. Ik deed niet moeilijk en wilde het betalen, maar ik moest ook luchthaven belasting betalen. En ik zei kan ik in Euro betalen, want ik heb geen Rp meer. Dat kan wel, natuurlijk tegen een hogere koers en ineens hoefde ik voor het overgewicht niet meer te betalen.
We vertrokken naar Kuala Lumpur en bleef daar een week. Intussen hadden we een paar spullen bijgekocht en in de koffers bij geduwd. En weer gewogen op het luchthaven en wat blijkt nu. Onze totale koffers gewicht waren maar 40 kg en niet eens overgewicht. Ze hadden ons toch belazerd in Jakarta. Mijn eigen Javaanse broeders.

SRP Fan

SRP streamt al meer dan 3 jaar, om precies te zijn sinds 24 december 2004. En in het afgelopen 3 jaar hebben verschillende mensen over de gehele wereld kunnen genieten van de aangeboden 24 uur en 7 dagen lang muziek.

En na een paar weken streamen begon al de eerste reacties binnen te stromen. SRP is bekend geworden door de trouwe luisteraars en ook door Google zoekmachine. Onder de trouwe luisteraars zijn er ook zeer bijzondere tussen. En daarover wil ik het vandaag over schrijven. Ik kan me nog haar eerste e-mail herinneren, persoonlijk naar mij gericht en niet via gastenboek. En ze schreef: "Kunt U alsjeblieft vertellen vanwaar SRP wordt gestreamed". En ik zag aan haar e-mail adres en naam, het is een mogelijk een Javaanse vrouw getrouwd met een Nederlander. Mijn eerste gedachte, een Surinaams Javaanse vrouw. En nee hoor, ze is geboren en getogen in Solo (Indonesie). Wat een verassing.

Na een paar e-mail uitwisseling weet ik het, ze is een bijzondere. Ik heb Mbak Rien leren kennen in Mei 2005. En in februari 2006 ben ik haar gaan opzoeken in Hilversum. Ik was alleen op bezoek gekomen en daar maakte ik ook kennis met Mas Bob van de Heuvel. Een vriendin Jenny en een nicht Nindy waren ook aanwezig. Het is me altijd bij gebleven. Ik kreeg zoveel eten op tafel om te eten. En ik zei nog: "Dit kan ik echt niet op krijgen".

En ja hoor, Mbak Rien is echt een trouwe fan van me. En ze leert me ook Javaans te praten en schrijven. En zij is de schrijfster van SRP recepten, in het Javaans. En niet te vergeten, zij zorgt ook voor goede muziek uit Indonesie voor andere medeluisteraars. Mbak Rien, dank je namens alle andere SRP trouwe luisteraars over de gehele wereld.

Sawa

In de achtertuin van Ibu Sumi en Pak Sayat wordt rijst verbouwd. Het is een mooi aanzien. En ze vertelden dat rijstoogst net genoeg is voor eigen verbruik van de familie. Aanvullend voor het dagelijks eten moeten ze nog groente en vlees kopen. Natuurlijk ben ik nieuwsgierig, hoe zij dat allemaal het doen op de sawa. Het zware werk wordt niet door Ibu Sumi of Pak Sayat zelf gedaan hoor. Er worden mensen voor ingehuurd. Pak Sayat zelf is een onderwijzer (Pak Guru) op een basisschool. En Ibu Sumi verricht huishoudelijke werk en daarnaast ook op de sawa. En dat is meestal het verschil. Mensen met eigen grond kunnen het beter overleven dan zonder. Degene zonder eigen grond kunnen niks verbouwen en zijn overgeleverd aan de mensen die het wel hebben. Meestal gaan mensen zonder eigen grond dan weg uit de kampongs. Zoeken naar een betere levensverwachting in de nabij gelegen steden en of Jakarta. En een deel van deze mensen belanden in de problemen, want ze hebben dan geen geld en dak boven hun hoofd. Mensen slapen dan onder de bruggen. En overdag weer zoeken naar een overlevingskans (werk en eten). Het is niet gemakkelijk om te overleven in een land, waar de mogelijkheden beperkt zijn. Een ander probleem, deze mensen hebben meestal weinig of geen opleiding. Over opleiding gesproken, hebben je ouders geen geld, dan krijg je ook geen scholing.

Op weg naar Gunung Kidul

Het was de derde dag in Yogyakarta en dan kwamen Suradal en Tabeta ons ophalen om naar Gunung Kidul te gaan en een paar nachten daar te gaan overnachten. En daarna door te gaan naar Surabaya.

Onderweg naar Gunung Kidul regende het zo hard dat de afvoerputten langs de wegen het niet kunnen verwerken. Toen zei Suradal dit is nog niet zo erg, het is pas het begin van moesson seizoen. Het was toch indrukwekkend om het mee te maken een keertje. Het is netals of alles in een keer naar beneden stroomt.

Onze eerste ontmoeting met Tabeta in 2004 was ze verlegen en ze sprak heel weinig. Dit keer was het alsof alle remmen losgingen en ze begon maar door te kletsen in de auto onderweg naar huis. En ik zei nog, toen in 2004 was je zo stil en het is nu andersom. Het is toch niet omdat ik je eerder had gemaild en als je verlegen bent als in 2004 wil ik niet bij je overnachten. O nee, antwoordde ze, ik kon toen nog niet zo goed Javaans praten. En ik was bang dat jullie mij niet zouden verstaan. En sindsdien ben ik het Javaans gaan leren met mijn moeder en familie. En ja hoor, ze ging maar vertellen in het Javaans, en wij kunnen haar ook heel goed verstaan. Laten we zeggen meer dan 90% van wat ze zei. En zo kreeg het verblijf in Gunung Kidul een aangename begin. Communicatie is heel belangrijk. Kan je elkaar goed verstaan en ook nog in onze moedertaal. Onze historische verbondenheid is hiermee aangetoond en wij voelden op onze gemak gedurende ons hele verblijf bij Suradal en Tabeta.

Vriendschap

Een vriendschap bouw je niet in een dag op. Het is meestal gebaseerd op vertrouwen. Afstand speelt geen rol, vooral in onze moderne communicatie tijdperk. Een vriendschap moet je onderhouden. Men zegt ook uit het oog uit het hart, dat gaat niet altijd op. En vooral nu met de moderne communicatie technologie. Je hebt niet alleen om op de oude manier brieven schrijven en posten en foto's meesturen om het in stand te houden.

Suradal en ik hebben vanaf het begin van onze kennismaking via e-mail regelmatig contact. Eerst ging het over onze muziek-hobby. Later werd het over onze omgeving, waar we zijn opgegroeid. En zo leerde ik langzaam Indonesie kennen, ondanks dat ik nog niet ben geweest. Het ging zelf zover, dat hij over zijn liefdesverdriet ging vertellen. Over zijn vriendin die vandoor ging met zijn beste vriend.
Zijn eerste kennismaking met Tabeta was ik ook al op een heel vroeg stadium op de hoogte gesteld. En zelfs foto kreeg ik te zien. Ja, en je weet hoe dat toegaat. Het ging zo snel, en hij meldde me pas een maand van te voren dat hij gaat trouwen. En dat was voor mij te laat om onvoorbereid naar Indonesie te gaan.

En nu jaren later, en ze hebben inmiddels een zoon (Kenan), hebben we nog steeds kontakt. Niet dagelijks, zeker 1 keer per week e-mail en of een SMS. Ook zijn hele familie ken ik ook. Hij is mijn Indo broer geworden.

Streaming

Eenmaal begonnen met radiostreaming via internet lag de keuze in welke taal moet ik het presenteren. Nederlands is mijn dagelijks spreek/schrijf taal, maar Javaans is mijn moedertaal. Javaans spreken, dat is niet gemakkelijk, omdat wij Javaanse-Surinamers niet in hebben verdiept. Onze woordenkennis schieten te kort. Wij vullen het dan meestal aan met Nederlandse woorden om het compleet te maken.

Mijn tussendoor live streaming is toch Javaans geworden. Niet omdat ik het zo goed beheers. Het is meer om mijn moedertaal een "push" te geven om het te overleven. En voor mij is het dan ook een middel om in te verdiepen. En ik moet eerlijk blijven. Ik leer telkens weer nieuwe Javaanse woorden. Ik probeer dan ook zoveel mogelijk alleen Javaans te spreken tijdens mijn live streaming, daardoor word ik zelf aangespoord om de juiste woorden te zoeken en of te vragen.

Muziek

Het begon met stokjes op oude lege blikken op te rammelen in mijn jeugdjaren. Daarna ook de snaren van gitaar en de toetsen van een orgel te verkennen. 's Avonds in mijn ouderlijke huis begon ik eerst te leren zingen niet om het zingen, maar meer om gitaar accoorden onder de knie te krijgen. En later ook een bandje opgericht en natuurlijk kunnen genieten van al die lange avonden in het weekend overal in Suriname.

En nu vele jaren later in combinatie met passie voor computers en muziek hobby ben ik beland in de wereld van radiostreaming. Een jaar of vier terug mis ik mijn Popjawa muziek met afwisseling gewone Popmuziek, een muziekgenre waarmee ik ben opgegroeid, in de internetstreaming. En zo ben ik met mijn eigen muziekkeuze begonnen om te streamen.

Ik streef niet naar populariteit en of winst, maar meer voor mijn muziek voorkeur te delen met anderen. En tot nu toe heb ik lol in om het te doen.

Surabaya (1)

Het verkeer in de grote steden van Indonesie is het heel druk. Behalve heel veel motor/bromfietsen zijn er ook heel veel auto's. En niet te vergeten de becak. En meestal gaan alles door een en zelfde weg, dus wordt het verkeer nog gevaarlijker dan het al is. Surabaya is een haven en industrie stad van Java. En er wonen veel Javanen. Ja, mensen zoals ik. We waren 2 dagen in Surabaya of wel 3 overnachtingen. Ik had veel over Surabaya gelezen en gehoord. En ook al de Javaanse liedjes over Surabaya klinkt voor mij alles als bekend. Eenmaal in Surabaya zie je de omstandigheden, dan begint een pijnlijk gevoel in me op te komen. Je zag om je heen hoe de mensen het zwaar hebben om te kunnen overleven. De stad trekt veel mensen van de omliggende dessa c.q. dorpen naar toe. En niet alle mensen kunnen een baan krijgen. Om te kunnen overleven doen ze van alles. Gelukig maar zijn de Indonesiers ook behulpzaam met hun medemens. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar dat heb je overal.

Zo zie je mensen elkaar helpen door het verkeer stil te leggen om een ander voor te kunnen laten gaan in het verkeer. En daarvoor krijgen ze 1000 Rp bijvoorbeeld voor de hulp. En zo proberen ze dan de hele dag een ieder te helpen.

Yogyakarta 1

Eenmaal in Yogyakarta moet je ook gebruik maken van de goedkope arbeidskrachten. Ik bedoel het goed, je bespaart aan de ene kant en aan de andere kant kunnen ze ook verdienen.

In een zo'n kapper/pedicure zaak word je met alle zorg behandeld. En ze hebben ook alle tijd voor je. Intussen knoop je ook een gesprek met ze aan. De ene een beetje verlegen en de ander weer nieuwsgierig. Ook met haar knippen nemen ze echt tijd voor je. En als je naar buiten gaat dan krijg je ook tevreden gevoel.

Ik dacht eerst dat alle inwoners van Yogyakarta en omstreken wel Javaans kunnen praten en verstaan zoals wij die spreken in Suriname. Helaas, dat is niet altijd zo. Mijn inschatting is dat circa 1 op de 4 jongeren het niet verstaan of niet willen verstaan. Ik denk dan weer terug in tijd toen ik nog in Suriname woonde. Weet je, de jonge meisjes in Paramaribo kunnen ook amper Javaans praten en of verstaan. En sommigen doen alsof ze niet verstaan omdat ze ook erbij willen horen bij de stadsmeisjes.

Goed, terug naar Yogyakarta. Tijdens de behandeling (pedicure) vroeg Danny zich af waarom Margriet niet zoveel eelt had. Je hebt zeker hulp thuis en zeker meer dan 1. Ja, we hebben hulp thuis, zoals afwasmachine, wasmachine en droger. Alles gaat automatisch en alleen op de knop drukken. Ze kunnen het dan niet voorstellen hoe ver wij in Europa met de techniek zijn. Hun voorstelling, als je niet zo rijk bent en met bedienden thuis dan kan je het nog niet permitteren om naar Indonesie te gaan. Andersom, mensen met een beetje geld in Indonesie hebben meer dan 1 hulp thuis.

Soto of Saoto?

Ik hou van lekker eten. En tijdens onze reis in Indonesie was ik op zoek naar het oorsprong van onze Surinaams-Javaans saoto-soep. Overal waar ik eten kocht probeerde ik toch een soto te bestellen. In elk stad en of plaats een lekkere soep eten, maar nergens kreeg ik de juiste combinatie zoals die ik ken. Wel, een keertje onderweg naar Surabaya soto gegeten, die een beetje in de buurt kwam van onze welbekende saoto. Ook de naam saoto kwam ik niet tegen op Java.
Uitspraak en spelling van saoto of soto komen niet overeen. Hoe komt dat eigenlijk? Ik heb wel een vermoeden, maar of dat klopt laat ik in het midden. Al meer dan 100 jaar terug was het begonnen. De Javaanse contracten in Suriname kwamen van alle delen van Java. En de meesten waren heel jong, en van koken wisten zij ook nog niet veel. En ze waren ook geen keukenprinsessen. Ja, ze wisten wel van soep, maar de juiste ingrediënten moesten ze nog bij elkaar verzinnen. En ik denk ook dat niet alle ingrediënten beschikbaar waren. In de loop van de tijd werd er geperfectioneerd door onze simba's. Uiteindelijk is dat onze lekkere Surinaams-Javaans s(a)oto geworden. En de a is een creativiteit van onze keukenprinsessen. En het is A-kwaliteit geworden. Geweldig he.

Javaanse Artiesten

Ik stapte in een muziek winkel in Surabaya en ik keek rond. Alle CD een voor een bekeken, maar ik zag toch geen bekende artiesten. Ik bedoel bekend in Suriname onder de Javanen. En dan zag ik van Didi Kempot en bleek het toch om oude liederen. Keerde me om en vroeg aan de verkoopster: "Kowe nduwe CD weh e Tio". "Sopo kuwi Pak, aku koq ora kenal", antwoordde zij. Ja, ik wist wel hoor dat ze niet kennen. Javaanse liederen op CD heb je heel weinig keuze of nagenoeg geen. En als je ene vindt, dan blijkt dat toch een "oud goud" van Mus Mulyadi of Waldjinah.

Genre, die wij in Suriname kennen of bekend zijn geworden kan je nauwelijks vinden. Zo heb je heel veel campursari CD's in de rekken. En alleen de bekende worden op CD verhandeld. Op cassette bandjes zijn er genoeg en qua prijs stelt het niks voor (ik bedoel voor de Nederlanders). Gemiddeld kosten de cassette bandjes 1 Euro per stuk. En dan heb je ook meer keuze. Qua techniek zijn de gemiddelde Indonesiers blijven steken. Omdat de lonen laag zijn, kan je ze niet de dure CD aanbieden, ze hebben gewoon geen CD-speler om af te spelen. De beter bedeelden kunnen natuurlijk wel permitteren. Ja, waarom als handelaar wachten op 1 op de 100 klanten die een CD zoeken, terwijl de 99 andere een cassettebandjes zoeken.

Op de cassettebandjes rekken vond ik ook geen bekende artiesten, zoals wij die kennen in Suriname. Artiesten als Sujiwo Tejo, Manthous en Genk Kobra zie je wel overal, maar Tio & Nina nergens.

Pasar Klewer

Pasar Klewer, een zeer drukke markt in Solo (Surakarta). Laatste keer in 2007 was ik niet gestopt om te shoppen, want daar aangekomen van ons terugreis uit Surabaya had het heel hard geregend en zag het zo vies buiten. Dus ik zei: Rij maar door naar Yogyakarta.

Er wordt heel vaak over gezongen en geschreven. In 2004 was ik wel geweest om te shoppen of "ngumbah motto". Het was heel druk en het is moeilijk bewegen tussen al die handelaars. Het is dan oppassen geblazen, tukang copet. Het is wel leuk om eens mee te maken. Wat ik leuk vond, ik kon gewoon Javaans met ze praten. En dan krijg ik het gevoel ik hoor erbij, ik ben een van ze. En dan gebruik ik woorden, die niet dagelijks wordt gesproken in Solo, dan lachen ze stiekempjes. Ik vind het niet erg.

Voor de liefhebbers van batik spullen is hier wel de plek. Het is goedkoper dan in Yogyakarta, wel moet je opletten op kwaliteit.

Op weg naar Lamongan

Op weg naar Lamongan hadden we onderweg diverse dorpen gezien. De ene mooier dan de ander of ook de ene schoner dan de ander. Soms kwamen we terecht in een dorp waar het onverzorgd uitziet.
Ik had Pak Sumaji (chauffeur) gevraagd om ons naar plekken te brengen waar de mensen van Surabaya graag naar toe gaan op een zondag bijvoorbeeld. En zoals ik al eerder had geschreven, hij wist de weg niet. En ik dacht zelf dat hij gokte op goed geluk. Aan de andere kant vond ik het helemaal niet erg. Als hij ons aan het eind van de dag weer terugbracht naar onze slaapgelegenheid (hotel). Nou ja, het was een leuke trip die dag om naar Lamongan te gaan. En telkens weer stapte hij uit de auto om aan iemand te vragen. Infrastructuur in Indonesië is niet zo geweldig, je komt wel terecht waar je naar toe wilt. Je wordt gewoon overgelaten aan de welwillendheid en de behulpzaamheid van de plaatselijke bevolking. Of de mensen wel de goede informatie vertellen, dat weten we niet, we konden het niet altijd checken. Gelukkig wist ik nog altijd waar we ongeveer zijn. Ik liep altijd met een kaart van Java en ik kon nog altijd vertellen of hij rechts of links (Oost/West) moest gaan en ik hield ook in de gaten hoeveel kilometers wij al hadden afgelegd.
En uiteindelijk kwamen we toch op de plaats van bestemming.

Bakso

Overal zie je Bakso verkoper. Ik was al eerder geinformeerd over bakso, maar alsnog weet ik niet hoe het smaakt. Je zag dan zo'n Tukang Bakso. Hij stoot een soort vitrine kast. Kast wordt voorzien van 2 fietswielen, zodat het makkelijk verplaatst kan worden. En aan de onderkant zit een soeppan, waarmee hij het kan opwarmen middels een klein gasvuurtje.

Bakso, wat is dat? Het is een soort soep met een soort vleesballetje erin, vergelijkbaar met een gehaktbal, maar net anders. Ik heb zelf ook geproefd, maar niet op straat, dat was bij een broertje van Suradal. Het smaakt goed, maar geeft mij liever een echte Surinaamse Saoto soep.

Nu het gedeelte waarom ik over bakso schrijf. In Surabaya was ik gaan zitten en observeren van een afstand op een bakso verkoper. Daar kwam iemand en die vroeg bakso. Hij pakte een soepkom (zelfde als onze reguliere saoto soepkom) en maakt het klaar voor hem. Zo te zien, vind hij het lekker, want het gaat heel snel op. Daarna leverde hij zijn lege soepkom en lepel in, verkoper pakt het weer op. Onder in kast heeft hij nog een emmer met water en daar spoelt hij zijn soepkom en lepel en haal het weer eruit. Soepkom en lepel worden gedroogd met een doekje en hij legt het bij de schone voorraad erbij. Dus, hij gebruikt zijn emmer gedurende de dag zo weer om te spoelen en daar is er geen naspoel met schoonwater bij.

Malioboro

Ik had zeker een paar keer Malioboro uitgelopen gedurende onze verblijf in Yogyakarta. Wat mij opvalt, het is schoon. En in de namiddag kan je rustig op een bankje zitten en de mensen observeren, en ook het verkeer. En ondanks het zo druk is heb ik geen brokken gezien in het verkeer. Ook gedurende onze gehele verblijf in Indonesie. Er gaan van alles langs becak, motor (brom- en motorfietsen) en auto's. Wat dat betreft zijn de mensen heel sociaal in het verkeer. Ze hebben geduld, geef de ander voorrang als het moet. Trouwens ik had ook geen scheldwoorden gehoord, een middelvinger omhoog en of een boze chauffeur. Dat rustig rijgedrag mis ik in Nederland.

Aan de andere kant zie je dan jonge paren hand in hand lopen. En genietend van het mooie weer en gelegenheid dat ze hebben. Ja, mooi weer hebben ze elke dag. En naarmate de paren ouder zijn lopen ze niet meer hand in hand. Ik denk dan, die zijn al getrouwd. En als ze een kind bij zich hebben, loopt de vrouw voor met kind en de man achteraan. De man houdt dan in de gaten wat de vrouw en het kind doen. Analyserend en met een beetje verbeeldingskracht probeer ik een voorstelling te maken van het gedrag van de Indonesiers. Ik probeer ook te vergelijken met mezelf, ben ik ook zo. Heb ik nog zelfde gewoonte. Nee, toch niet, ik ben anders. Ik ben in een heel ander wereld opgegroeid. Misschien toch ergens een beetje, beleefdheid misschien. Ach ja, ik weet het niet.

Zonnig

Als de zon begint te schijnen dan denken de meeste Europeanen: "O wat fijn". Kunnen we ergens een terrasje pikken en lekker koud pilsje drinken. Ook denkt men vaak om te gaan zonnen op het strand. Het is helaas niet voor iedereen weggelegd. De meesten moeten gewoon keihard werken en af en toe een schaduw plekje opzoeken om af te koelen.
Hier in Kaliurang heeft zij het niet zo zwaar, maar ze maakt wel gebruik van zonne energie. En afwachten, en waarom blijft ze wachten en toekijken vraag je je af. Ook daar heb je van de kapers, let je effe niet op, dan is je kleine oogst en of bezit foetsjie.
Ondertussen werd er muziek op het achtergrond gedraaid in huis. En toeval gewoon Javaans en wel van Didi Kempot. En ik begon mee te zingen met "Layang Kangen". En de vrouw vroeg: "Lho kowe biso nyanyi lagu iki". En zo begon ik haar te vertellen over onze afkomst en over Suriname.

Yogya Music

Waar kunnen we vanavond naar toe? Het is niet zo moeilijk, ik pakte een lokale krant en alle advertentie doorlopen. En ik zag een muziek advertentie.

We houden van muziek en daar stond een optreden van diverse lokale bands. Ik pakte de telefoon om meer info te vragen en aan de andere kant van de lijn klonk: "Gratis Pak, you don't have to make a reservation". Dat is interessant, we noteerden het adres, en 's avonds na het eten pakten we een taxi om er naar toe te gaan. Voor 15.000 Rp (1 Euro) had een taxi ons op de plaats van bestemming gebracht.

Daar aangekomen was het nog nagenoeg leeg, net te vroeg, ja we waren gewend om op tijd te zijn. Het was later begonnen dan gepland, oke dat was niet zo erg. We bleven rustig zitten en intussen namen we de tijd om de mensen (andere bezoekers) te observeren. Het waren allemaal jonge mensen. De meisjes droegen bij aankomst nog hoofddoekjes (islamitisch gewoonte), maar kort daarna liepen ze zonder hoofddoekjes en met hippe kleren. O, mooi van huis vertrokken als heel beschaafde meisjes, en je weet niet wat ze allemaal buitenshuis uitspoken.
En nu over het muziek. Ik verwacht een rustige popmuziek of campursari. Mijn verwachting was helemaal niet juist. Het waren allemaal rockbandjes, ik geloofde mijn oren eerst niet. Het werd toch heel druk bezocht. Zo te zien houden de tieners van Indonesie van Rock muziek en wel Hard Rock. Ondanks een muziek genre wat we niet hadden verwacht hadden we toch genoten. Je kon gewoon zien hoe de bescheiden Javaan kan losbarsten met hun muziek.

Sarangan

Op onze terugweg naar Yogyakarta vanuit Surabaya maakten we een tussenstop in Sarangan. Het is een plaats (dorpje) niet ver van Solo. Het is een hoog gelegen plaats. En boven lig ook een meer met een heel mooie uitzicht. In de buurt ligt ook waterval Tawangmangu (grojogan). Wij wisten voordien ook niks van Sarangan of Tawangmangu, maar onze chauffeur had ons aanbevolen om te gaan. En ik zei waarom niet, we gaan toch langs.

We stopten eerst bij een eet tentje van sate, voordat we een wandeling maakten. Eerder durfden we niet langs de weg zo te eten, maar sate zag er lekker uit. En Pak Sumaji (chauffeur) zei dat sate kelinci (konijn) van hier wel lekker smaken. Nou ja, voor 4.000 Rp een porsie sate en lontong laten we niet liggen. Voor 4.000 Rp kregen we een bordje lontong en 10 sate met sambel erop. Ja, 10 lijkt wel veel. Nee hoor, het zijn heel kleine stukjes vlees erop. Je kan 3 stokjes tegelijk bijten, dan kan je wel voortstellen hoe groot die stukjes vlees zijn.

Na het eten, trouwens ik at ook porsie van Margriet op. Zij wilde het niet opeten. Vlees lag ongemarineerd daar zeker al een poosje en niet in de koeling. En pas als je sate besteld wordt het in een saus gedipt en daarna op het houtskool. Volgens mij is het vlees lekker zacht geworden door het langzame bederving proces.

Becak

We waren tijdens onze eerste Indonesië reis terughoudend om met de becak (lees: betjak) te gaan verplaatsen. En afgelopen jaar hadden we toch in Yogyakarta gedaan. Achterliggende gedachte was eerst, het is gevaarlijk en je zit aan de voorkant en kan geen kant op als er wat gebeurd. Zo snel kan je niet uit de zitbak eruit springen en vooral als je met zijn tweeen zit. En wij natuurlijk ook niet zo klein als de gemiddelde plaatselijke Javaan. Goed, we hadden toch ermee gaan verplaatsen. Een korte rit kost zo'n 5.000 Rp en nog geen 50 Euro-centen.

En onze eerste becak-tour was ook heel kort, dat was op onze eerste dag in Yogyakarta. We waren eerst aan het rondlopen, na een vraag bij de hotel-receptie waar we een Warnet (Warung internet) kan vinden. Nou, volgens mij had hij wel goed uitgelegd, maar eenmaal aan het lopen konden we het niet vinden. Dan maar een tukang becak vragen en ons laten brengen, en onze rit was goed bevallen. We hadden hem 10.000 Rp gegeven in plaats van 5.000 Rp. Na het internetten in Warnet kwamen we dezelfde tukang becak en hij was aan het eten.

Zo'n becak fietser bezit niet zijn eigen becak. Ze huren het per dag voor 5.000 Rp en dan moet hij op zijn minst 1 korte rit kunnen krijgen om zijn huur te kunnen betalen en de rest is dan pas zijn winst.

Familie bezoek

Een van bezoekjes die wij hadden afgelegd was bij een oom van Tabeta. Zijn vrouw verdient haar brood door kleren te naaien voor de mensen van de buurt. Ze wonen echt helemaal ver van de hoofdstraat en de weg naar hun huis was ook moeilijk begaanbaar. Daar aangekomen was het al schemerig, dus rond 6 uur 's middags. Huis is een typisch traditionele woning. Elektriciteit voorziening is wel aanwezig. Elektriciteit wordt alleen gebruik om 's avond een beetje licht te voorzien in het donker. Een kleine radio is aanwezig in een hoek om de stilte te doorbreken en wat van de buitenwereld mee te krijgen. We stapten binnen, en het was zo donker, omdat het maar werd verlicht door 1 gloeilamp met een kleine wattage. Veel licht is er niet aanwezig. Dus volgens mij werkt zij 's avonds niet om kleren te naaien. Binnen in het huis was het net voorzien van de minimale voorziening wat ze nodig hadden om dagelijks te kunnen overleven. Ze hebben ook een gehandicapte dochter (circa 14 jaar oud) en woont ook in huis. Dochter kan nauwelijks praten en bewegen, zij is wel voorzien van een mobiele telefoon (HP, Hand Phone) om te communiceren met de buitenwereld middels SMS. Zij kan wel lezen en schrijven, dat is wel een pluspunt.

Het ziet allemaal zo zielig uit. Een pluspunt hier, de familie zijn ze niet vergeten. Suradal en Tabeta komen ze vaker bezoeken en ook helpen.

Pantai Mbaron

Pantai Mbaron (strand Mbaron) is een vissers plaatsje. Het is geen toeristisch strand om lekker te zonnen, het is niet echt schoon. Toen we daar kwamen was het leeg en de meeste eet tentjes waren ook gesloten. Normaliter is het een drukke plek zeggen ze, maar het was een gewone werkdag en dan zijn de meeste mensen aan het werk. We liepen samen met Tabeta naar het strand. Het was ongeveer 1 uur 's middags en dan de zon op zijn hoogst en ook heet. We liepen toch er naar toe om een paar foto's te schieten. We bleven echt niet lang, want we wilden niet extra bruine tint krijgen. Terug bij een van de eet tentjes kochten we nog degan (jonge kokos). Nou we moesten wel snel opdrinken voordat de vliegjes ons voor waren. Intussen had onze vriend Suradal een paar verse vis gekocht en direkt laten schoonmaken en bakken om mee te nemen. Thuis, bij Suradal schoonouders, hadden we allemaal samen gesmuld van lekkere droog gebakken vis.

Wandeling

Het water blijft heel langzaam stromend. Onderweg naar zijn eindbestemming wordt het onderweg gebruikt door verschillende mensen om onder ander te wassen zowel eigen lichaam als kleren.

Tijdens een rustige wandeling zie je van alles onderweg en dan ook voor je zelve de tijd om erover na te denken. Los van alle moderne technieken die wij in Europa kunnen beschikken zowel bezitten is dat voor de gemiddelde Javaan in Indonesie niet weg gelegd. Zo zie je nog veel mensen op de "ouderwetse manier" kleren wassen. Ondanks dat ze het moeilijk hebben om met hun inkomen rond te komen beschikken toch velen nog de "HP" (afkorting van Hand Phone) om met elkaar te communiceren. En dan zie je dat er meer SMS berichten worden gestuurd, omdat dat veel goedkoper is dan gewone gesprekken.

Kaliurang 1

Kaliurang is een plaatsje in de buurt van Yogyakarta. Het is mooi bergachtig gebied. Samen met Suradal en Tabeta ondernamen we een wandeling berg af om naar een bron stromend water beek te gaan. Het is geen toeristisch plek, maar het is wel aan te raden om te gaan, puur voor de natuur. Tijdens onze wandeling naar beneden werden we gevolgd door een vrouw met op haar rug een bakje (slendang, gendong) met frisdankjes. Het is geen gemakkelijke route, maar voor haar leek alsof het een makkie is om de route naar beneden te volgen. Ze wees ons ook de gemakkelijke route. En ze liep op een gewone slipper en een zware last op haar rug. Bedoeling van haar is om frisdank te kunnen verkopen. Beneden aangekomen bleef ze rustig op ons te wachten en af en toe vertelde ze wat. Waarover weet ik niet meer. Terug naar boven volgde ze ons weer, en had ons een betere gemakkelijke looppad gewezen, dus niet zo steil.

Het is in elk geval voor ons geen gemakkelijk wandelpad, maar wel mooi.

Boven op de berg aangekomen hadden we nog geen drank van haar gekocht. Ik wilde haar een kleinigheid geven, ondanks dat we geen drank hadden gekocht. Suradal zei: nee, doe het niet, ik doe het wel. Ik zag hem 10.000 of 20.000 Rp geven, dat is omgerekend 1,50 Euro.

Kern van het verhaal hier, het leven is zo zwaar om een paar centjes te kunnen verdienen.

Armoede

Vanuit Yogyakarta hadden we een auto gehuurd (inclusief chauffeur). Hij had ons opgehaald in Gunung Kidul bij Suradal om onze reis voor te zetten naar Surabaya. Onderweg waren we een paar keren gestopt en ook met hem gaan eten.

Tijdens een rondrit door Surabaya was ons chauffeur de weg kwijt. Onze prive chauffeur is van Yogyakarta en ook niet bekend in Surabaya, ook al zeggen ze, dat ze de weg kennen. Tijdens het rondrijden maakte ik vanuit de auto foto's en filmopname. En zo waren we in een arme buurt terecht gekomen, ik kon me ogen niet geloven. Ik zag een man een volle kar (zoals op foto) trekken zonder overhemd alleen met zijn driekwart broek. Hij is helemaal donker getint geworden door het hard werken in de zon elke dag. Bij het zien van de man hoe hij zijn kar trok en stotend begon de emotie bij mij de overhand te nemen. Ik had niet meer het lef om met mijn fototoestel en of camera vast te leggen. Het is te vergelijken met een kar dat wordt getrokken door ezel. Het is niet meer menselijk.

Ik dank mijn simbah nogmaals, dat zij de moed hadden om land en familie te verlaten en in een vreemd land te gaan.

Dessa

In de dessa (kampong) zijn de huizen te vergelijken met de huizen van Suriname van zo'n 30 jaar terug. Bij mijn laatste familie bezoek in Suriname had ik trouwens geen meer gezien. Ik kan me nog mijn mbah buyut huis herinneren en zag er ongeveer hetzelfde uit. Als je binnen ging zag je dan ook dezelfde indeling. Dus ik waande me ook terug in de tijd bij mijn simbah.

Het thuis gevoel krijg je dan in de kampongs weer terug, omdat het je weer terug in de tijd brengt. Kijk maar op de foto hoe mbah wedoh zit, alleen de bromfietsen moet je wegdenken. En dan ben je weer terug in de tijd. En de tampa voor haar.

Mas Pras

Het verblijf op Gunung Kidul was aangenaam voor mij geweest. We brachten ook een bezoek bij Suradal broer, Mas Pras. In 2004 had ik al met hem kennis gemaakt, maar niet de gelegenheid gekregen om bij hem thuis op bezoek te gaan. Laatst waren we eerst bij hem op de zaak (winkel) en daarna bij hem thuis gegaan. We waren niet zo lang gebleven, want we moesten verder gaan om ook bij andere families te bezoeken (mampir). Familie van Suradal spraken het gewone Javaans met ons (ngoko). Dat maakte dan voor ons nog aangenamer, alhoewel niet alle woorden bekend waren bij mij. Omdat toch meer dan 90% bekende woorden werd gesproken was dat gemakkelijker om te verstaan. En dan de weinige woorden die ik niet begreep, vroeg ik gewoon wat het betekent.

Wedang

We hadden toch veel lol gedurende onze reis in Indonesie . Om eigenlijk al onze ervaringen zo op te schrijven lukt het niet in 1 keer. Ik probeer dan ook om het zo frequent mogelijk te schrijven.
We zijn in Nederland gewend om 1 keer warm te eten en onze ontbijt en lunch is het meestal brood. We moesten onze gewoonte in Indonesie dan ook omgooien en gewoon meedoen zoals daar normaal is. En dat is 3 maal daags warm, ontbijt, lunch en diner. En dat gaat gevarieerd, van nasi putih, nasi kuning, nasi rames, dus alles met rijst en verzin maar wat erbij het nasi kan om te eten. Bij het eten hoort natuurlijk ook drinken erbij, ’s morgens begin ik met koffie en daarna thee. Eerste keer dat ik thee op Java had gedronken had ik tot mijn spijt niet gezegd dat ik thee zonder suiker drink. Dat moet je zeker erbij zeggen als je thee besteld. Ze hadden thee met suiker voor mij geserveerd (dus niet apart, al in geroerd). Bij het eerste slok, was ik echt geschrokken, waaauuuw, bah, zo zoet. Ja, als je normaal geen zoetigheid gebruik in je thee dan is het echt zoet. Ik ben namelijk diabeet. En dan zei ik tegen Margriet, ik weet nu wel waarom er hier heel veel mensen slechte tanden hebben.
“Akeh sing podo ompong. Terus aku di mblajari nek njaluk wedang teh kudune nembung teh tawar”

Taal

Ik ben geboren en getogen in Suriname. Kijken naar de bevolking samenstelling is het vrij breed, dus behalve Javanen heb je nog andere bevolkingsgroepen. In Nederland ben ik gewend om als eenling tussen de blanken te werken en wonen.
Mijn eerste indruk toen op Java was dan ook niet alledaags. Ik keek om me heen en zag alleen mijn evenbeeld. Al die onbekenden leek allemaal bekenden voor mij, terwijl ik ze nog niet eerder had ontmoet. Ik zag evenbeelden van mijn tante, oom of vrienden in Suriname. Het leek als een vertrouwd beeld, en ik kon het niet anders voorstellen. Totdat ik met ze wil communiceren en dan blijkt dat onze taal niet hetzelfde is. Goed luisteren, bleek toch dat er veel overeenkomsten in ons taalgebruik zitten, we waren in Jakarta. Naar mate wij meer naar het midden van het eiland Java gingen, dan hoorde je meer overeenkomsten. Sprak je iemand aan, dan werd het in bahasa geantwoord. Praat alstublieft in het Javaans, dan werd in het “kromo inggil” geantwoord. En we verstonden dan net een paar woorden, en ertussen moesten we maar gissen. Ondanks dat ik me had voorbereid met het leren van Javaanse woorden schiet ik toch van alle kanten te kort. En telkens weer leerde ik nieuwe woorden erbij. Een lichtpunt, er zijn mensen die het gewone javaans (zoals in Suriname) met me willen praten. En dan voel ik me thuis.

Ibu Sumi

Vandaag kreeg ik een SMS bericht uit Indonesië, ja ... , van Ibu Sumi (moeder van Tabeta). Ze schreef: Ik ben begonnen met lekkers te maken voor "bodo". Vaste maand is bijna afgelopen en iedereen met een Islamitische geloofsovertuiging begint dan voor te bereiden. En ik vroeg haar waarmee ze bezig was, haar antwoord: "Aku ijik nggawe apem karo peyeh". Dat klinkt heel normaal hè, voor ons als Javaanse Surinamers.

We wisselen vaak SMS-berichten met elkaar. E-mail of chat dat kunnen we niet. Ze hebben helaas nog geen vaste internet verbinding thuis. Wat mij opvalt, dat het overgrote deel van Indonesische bevolking actief is met SMS-jes te sturen, het is heel goedkoop en gemakkelijk.

Zo denk ik weer terug toen ik bij haar was afgelopen vakantie in 2007. 's Avonds gingen we niet uit, maar wel met elkaar te kletsen over Suriname en of over hoe mijn voorouders in Suriname terechtkwamen en hoe hard ze hadden in de contractantenperioden in Suriname en ook daarna om te kunnen overleven. Terwijl zij onze verhalen luisterden begon de emotie ook naar boven te drijven, en ja, we konden onze tranen niet weerhouden.

Tuurlijk hoort daar ook warme thee of koffie erbij. Jaburane yo ora lali, podo wae di capakke.

Malioboro

Malioboro, dat is een zeer bekende naam onder de Javanen c.q. Indonesiërs. Voor degene die het nog niet weten, het is de hoofdstraat van Yogyakarta. In het hoogseizoen van het jaar komen er veel toeristen er naartoe van binnen- en buitenland. Zo overdag kan je hier lekker genieten van al het verkoopwaar dat ze aanbieden en ’s avond van al het eten. Ze noemen het dan leseh’an. Er worden dan eten verkocht in de avonduren. Ze hebben geen stoelen, tafels en of banken om te eten, hooguit een kruk. “Di gelarke klosso, terus podo njagong siloh opo podo ndodoh, nyongoh piring”. Gezellig gezamenlijk eten met vrienden en dan nog lekker kletsen van je hebt meegemaakt die dag. Straat muziekanten maken dan ook gebruik om de bezoekers te entertainen met hun muziek.
Dus overdag worden in die zelfde straat kleren, batiks, sandalen, enzovoorts aan de man aangeboden, en deze maakt ’s avonds weer plaats voor de leseh’an.
Onze eerste bezoek in 2004 was het heel kort geweest, dus niet kunnen genieten van bijvoorbeeld de leseh’an en ook de winkels. En laatst in 2007 hadden we alle tijd voor vrijgemaakt en dat we zelfs de kleine winkeltjes hadden bezocht. Nou, vergeleken met eerste keer, is het heel bijzonder geworden en zo hebben we zelf een winkel gevonden met goedkopere spullen dan op straat en kwalitatief ook beter. We hoefden ook niet af te dingen. En op straat moet je dat zeker doen en dan krijg je het nog niet goedkoper dan in die betreffende winkel. Zo zie je maar weer, als je maar kort verblijf ergens dan vind je die soort winkels niet.
Over de leseh’an: als vreemde kan je wel proberen om eten te kopen en ook gezellig bij te zitten, MAAR het is niet aan te raden. Ben je een vreemde dan betaal je het dubbele wat ze normaal vragen, dan blijkt dat het in een goed restaurant het ook goedkoper kan. Ook hygiëne laat het niet toe om als Europeaan daar te gaan eten.

Wandeling

Na een rondleiding met de auto waren we aan het eind van de dag bij de ouders van Tabeta gegaan.
Hier maken we eerst nog een wandeling, want het is nog niet donker. Het is een mooie omgeving. Temperatuur en klimaat zijn hetzelfde als in Suriname, daarom kunnen mijn grootouders goed aarden in Suriname. Wat ze wel missen denk ik, zijn de bergachtige omgeving. De meeste beplanting zie je ook terug. Bij deze wandeling zag ik een "bitawiri plant" en ik vroeg of die ook wordt klaargemaakt. En ik zei: "Wij Surinamers vinden het lekker". Nee, dat eten ze niet. Wat ze wel klaarmaken zijn de papayabladeren. Heeft het ook gegeten, maar echt heerlijk vind ik niet. Geef mij toch liever die "bitawiri".
Tijdens onze wandeling zagen we ook mensen in de "kali" zich opfrissen, of ik noem het ontdaan van al het vuil van overdag door het hard werken in het land.
De mensen van de omgeving begroeten ons. En ze zeggen: "Mampir". O, wat heerlijk om dat te horen, zo is het ook in Suriname.

Tabeta familie

Laatst in november 2007 hadden we een paar dagen in Gunung Kidul gelogeerd. Samen met Suradal, Tabeta en Kenan (zoon van Suradal en Tabeta) hadden we de omgeving verkend. Het was een zeer aangenaam verblijf voor ons. Ze hadden ons de mooie kanten van GK maar ook de mindere laten zien. We aten elke dag samen met ze, zoals ze gewend zijn in Indonesië. Dus geen geweldige eten, maar het meest dagelijks wat ze eten, want we hadden gevraagd om gewoon het dagelijks kost klaar te maken. Naast de schoonouders van Suradal wonen nog de grootouders van Tabeta. En haar oma die vroeg zich af.

"Kowe iku manggon ning negoro londo koq biso ngomong coro Jawa apik. Lha podo wae kepiye ning taun 2004 wis teko lha sakiki wis tekan kene mene"

Ze kan het niet voorstellen dat wij binnen zo'n korte periode weer terug zijn in Indonesië. Voor de gemiddelde Indonesiërs is dat veel geld, dus moeten ze toch heel rijk zijn om dat te kunnen permitteren. Het is ook voor ons moeilijk om haar uit te leggen hoe het precies in elkaar zit. Natuurlijk zijn onze gemiddelde inkomens vele malen hoger dan in Indonesië. En anderzijds doen wij veel moeite om te sparen om onze reis te kunnen betalen.

Het valt op dat wij normaal doen, en zo zijn we ook. Ik wil niet dat zij onderdanig doen, want dat doen ze wel, ook al vraag je om het niet te doen. Bij de familie van Tabeta zijn we als hun naaste familie behandeld, en ze zijn ook onze Indonesische familie geworden.

Gunung Kidul

Gunung Kidul is een gebied ten zuiden van Yogyakarta. Waarom voel ik me zo aangetrokken? Ja, mijn overgrootmoeder (Simbah buyut) kwam uit Wonosari en dat ligt in Gunung Kidul. En daarnaast heb ik een vriend leren kennen via internet sinds 2001. Ik heb regelmatig contact met hem, in het begin alleen via e-mail. Bij onze eerste bezoek in Indonesië in 2004 heb ik hem voor het eerst ontmoet. En zo, heb ik meer vertrouwen in hem en ook zijn familie leren kennen. Het is zeer aangenaam, wat ik eigenlijk niet verwacht. Door het warme gevoel dat hij ons geef voel ik me thuis in Gunung Kidul. Om onze vriendschap te verbeteren en onze band te verstevigen ben ik in 2007 weer naar Java gegaan en voornamelijk omgeving Yogyakarta te bezoeken. Een overnachting in Wiladeq bij Suradal en zijn gezin hoort ook erbij. Ze geven ons het gevoel dat wij gewoon erbij hoort bij zijn familie. Nu na bijna een jaar heb ik nog regelmatig contact met zijn schoonouders zowel SMS als telefonisch.

Taman Orkid

Taman Orkid is een heel mooi verzorgd tuin. Het is een lust om rond te wandelen. Houd je van bloemen dan raad ik je om naar toe te gaan. Taman Orkid is een orchideeën tuin in Kuala Lumpur, Maleisië.

We hadden meer dan 2 uur rond gelopen en bijna alle bloemen vastgelegd voor onze eigen verzameling foto's. En dan namen we ook de tijd om uit te rusten en daar zijn er genoeg plekken voor. Om zo links en rechts je ogen te laten genieten van al het moois wat de natuur je kunt presenteren. Voor een door de weeks dag hoef je geen toegangskaart te betalen en het is vrij rustig.

Reizen

Behalve van muziek houd ik ook van reizen. In de afgelopen jaren ben ik naar vele plekken geweest. En telkens weer wil ik naar iets nieuws zoeken. Er zijn genoeg mooie plekken op deze aardbol om uit te zoeken. Mijn jeugdwens was toen om naar de oorsprong van mijn grootouders te gaan. En dat heb ik gelukkig ook kunnen realiseren. In 2004 ben ik geweest met een groep, inclusief mijn moeder om door Java te gaan trekken met de bus. We hebben mooie en aantrekkelijke plekken gezien. Wat mij wel aantrekt is de taal (het Javaans), en ik vind het geweldig om terug te gaan naar mijn oorsprong en daar het Javaans met de lokale bevolking een gesprek te voeren. De mensen keken mij zo bewonderend aan, en dan vroegen ze: "Hoe kan je dan nog zo goed Javaans praten". Het was zo fascinerend dat ik in 2007 weer ben geweest en dit keer om Yogyakarta en omliggende plaatsen beter te kennen. Bij het laatste bezoek overnachten we bij een goede vriend, die ik al sinds 2001 contact heb. Hierover wil ik volgend keer op ingaan.