Armoede

Vanuit Yogyakarta hadden we een auto gehuurd (inclusief chauffeur). Hij had ons opgehaald in Gunung Kidul bij Suradal om onze reis voor te zetten naar Surabaya. Onderweg waren we een paar keren gestopt en ook met hem gaan eten.

Tijdens een rondrit door Surabaya was ons chauffeur de weg kwijt. Onze prive chauffeur is van Yogyakarta en ook niet bekend in Surabaya, ook al zeggen ze, dat ze de weg kennen. Tijdens het rondrijden maakte ik vanuit de auto foto's en filmopname. En zo waren we in een arme buurt terecht gekomen, ik kon me ogen niet geloven. Ik zag een man een volle kar (zoals op foto) trekken zonder overhemd alleen met zijn driekwart broek. Hij is helemaal donker getint geworden door het hard werken in de zon elke dag. Bij het zien van de man hoe hij zijn kar trok en stotend begon de emotie bij mij de overhand te nemen. Ik had niet meer het lef om met mijn fototoestel en of camera vast te leggen. Het is te vergelijken met een kar dat wordt getrokken door ezel. Het is niet meer menselijk.

Ik dank mijn simbah nogmaals, dat zij de moed hadden om land en familie te verlaten en in een vreemd land te gaan.

Dessa

In de dessa (kampong) zijn de huizen te vergelijken met de huizen van Suriname van zo'n 30 jaar terug. Bij mijn laatste familie bezoek in Suriname had ik trouwens geen meer gezien. Ik kan me nog mijn mbah buyut huis herinneren en zag er ongeveer hetzelfde uit. Als je binnen ging zag je dan ook dezelfde indeling. Dus ik waande me ook terug in de tijd bij mijn simbah.

Het thuis gevoel krijg je dan in de kampongs weer terug, omdat het je weer terug in de tijd brengt. Kijk maar op de foto hoe mbah wedoh zit, alleen de bromfietsen moet je wegdenken. En dan ben je weer terug in de tijd. En de tampa voor haar.

Mas Pras

Het verblijf op Gunung Kidul was aangenaam voor mij geweest. We brachten ook een bezoek bij Suradal broer, Mas Pras. In 2004 had ik al met hem kennis gemaakt, maar niet de gelegenheid gekregen om bij hem thuis op bezoek te gaan. Laatst waren we eerst bij hem op de zaak (winkel) en daarna bij hem thuis gegaan. We waren niet zo lang gebleven, want we moesten verder gaan om ook bij andere families te bezoeken (mampir). Familie van Suradal spraken het gewone Javaans met ons (ngoko). Dat maakte dan voor ons nog aangenamer, alhoewel niet alle woorden bekend waren bij mij. Omdat toch meer dan 90% bekende woorden werd gesproken was dat gemakkelijker om te verstaan. En dan de weinige woorden die ik niet begreep, vroeg ik gewoon wat het betekent.

Wedang

We hadden toch veel lol gedurende onze reis in Indonesie . Om eigenlijk al onze ervaringen zo op te schrijven lukt het niet in 1 keer. Ik probeer dan ook om het zo frequent mogelijk te schrijven.
We zijn in Nederland gewend om 1 keer warm te eten en onze ontbijt en lunch is het meestal brood. We moesten onze gewoonte in Indonesie dan ook omgooien en gewoon meedoen zoals daar normaal is. En dat is 3 maal daags warm, ontbijt, lunch en diner. En dat gaat gevarieerd, van nasi putih, nasi kuning, nasi rames, dus alles met rijst en verzin maar wat erbij het nasi kan om te eten. Bij het eten hoort natuurlijk ook drinken erbij, ’s morgens begin ik met koffie en daarna thee. Eerste keer dat ik thee op Java had gedronken had ik tot mijn spijt niet gezegd dat ik thee zonder suiker drink. Dat moet je zeker erbij zeggen als je thee besteld. Ze hadden thee met suiker voor mij geserveerd (dus niet apart, al in geroerd). Bij het eerste slok, was ik echt geschrokken, waaauuuw, bah, zo zoet. Ja, als je normaal geen zoetigheid gebruik in je thee dan is het echt zoet. Ik ben namelijk diabeet. En dan zei ik tegen Margriet, ik weet nu wel waarom er hier heel veel mensen slechte tanden hebben.
“Akeh sing podo ompong. Terus aku di mblajari nek njaluk wedang teh kudune nembung teh tawar”

Taal

Ik ben geboren en getogen in Suriname. Kijken naar de bevolking samenstelling is het vrij breed, dus behalve Javanen heb je nog andere bevolkingsgroepen. In Nederland ben ik gewend om als eenling tussen de blanken te werken en wonen.
Mijn eerste indruk toen op Java was dan ook niet alledaags. Ik keek om me heen en zag alleen mijn evenbeeld. Al die onbekenden leek allemaal bekenden voor mij, terwijl ik ze nog niet eerder had ontmoet. Ik zag evenbeelden van mijn tante, oom of vrienden in Suriname. Het leek als een vertrouwd beeld, en ik kon het niet anders voorstellen. Totdat ik met ze wil communiceren en dan blijkt dat onze taal niet hetzelfde is. Goed luisteren, bleek toch dat er veel overeenkomsten in ons taalgebruik zitten, we waren in Jakarta. Naar mate wij meer naar het midden van het eiland Java gingen, dan hoorde je meer overeenkomsten. Sprak je iemand aan, dan werd het in bahasa geantwoord. Praat alstublieft in het Javaans, dan werd in het “kromo inggil” geantwoord. En we verstonden dan net een paar woorden, en ertussen moesten we maar gissen. Ondanks dat ik me had voorbereid met het leren van Javaanse woorden schiet ik toch van alle kanten te kort. En telkens weer leerde ik nieuwe woorden erbij. Een lichtpunt, er zijn mensen die het gewone javaans (zoals in Suriname) met me willen praten. En dan voel ik me thuis.

Ibu Sumi

Vandaag kreeg ik een SMS bericht uit Indonesië, ja ... , van Ibu Sumi (moeder van Tabeta). Ze schreef: Ik ben begonnen met lekkers te maken voor "bodo". Vaste maand is bijna afgelopen en iedereen met een Islamitische geloofsovertuiging begint dan voor te bereiden. En ik vroeg haar waarmee ze bezig was, haar antwoord: "Aku ijik nggawe apem karo peyeh". Dat klinkt heel normaal hè, voor ons als Javaanse Surinamers.

We wisselen vaak SMS-berichten met elkaar. E-mail of chat dat kunnen we niet. Ze hebben helaas nog geen vaste internet verbinding thuis. Wat mij opvalt, dat het overgrote deel van Indonesische bevolking actief is met SMS-jes te sturen, het is heel goedkoop en gemakkelijk.

Zo denk ik weer terug toen ik bij haar was afgelopen vakantie in 2007. 's Avonds gingen we niet uit, maar wel met elkaar te kletsen over Suriname en of over hoe mijn voorouders in Suriname terechtkwamen en hoe hard ze hadden in de contractantenperioden in Suriname en ook daarna om te kunnen overleven. Terwijl zij onze verhalen luisterden begon de emotie ook naar boven te drijven, en ja, we konden onze tranen niet weerhouden.

Tuurlijk hoort daar ook warme thee of koffie erbij. Jaburane yo ora lali, podo wae di capakke.

Malioboro

Malioboro, dat is een zeer bekende naam onder de Javanen c.q. Indonesiërs. Voor degene die het nog niet weten, het is de hoofdstraat van Yogyakarta. In het hoogseizoen van het jaar komen er veel toeristen er naartoe van binnen- en buitenland. Zo overdag kan je hier lekker genieten van al het verkoopwaar dat ze aanbieden en ’s avond van al het eten. Ze noemen het dan leseh’an. Er worden dan eten verkocht in de avonduren. Ze hebben geen stoelen, tafels en of banken om te eten, hooguit een kruk. “Di gelarke klosso, terus podo njagong siloh opo podo ndodoh, nyongoh piring”. Gezellig gezamenlijk eten met vrienden en dan nog lekker kletsen van je hebt meegemaakt die dag. Straat muziekanten maken dan ook gebruik om de bezoekers te entertainen met hun muziek.
Dus overdag worden in die zelfde straat kleren, batiks, sandalen, enzovoorts aan de man aangeboden, en deze maakt ’s avonds weer plaats voor de leseh’an.
Onze eerste bezoek in 2004 was het heel kort geweest, dus niet kunnen genieten van bijvoorbeeld de leseh’an en ook de winkels. En laatst in 2007 hadden we alle tijd voor vrijgemaakt en dat we zelfs de kleine winkeltjes hadden bezocht. Nou, vergeleken met eerste keer, is het heel bijzonder geworden en zo hebben we zelf een winkel gevonden met goedkopere spullen dan op straat en kwalitatief ook beter. We hoefden ook niet af te dingen. En op straat moet je dat zeker doen en dan krijg je het nog niet goedkoper dan in die betreffende winkel. Zo zie je maar weer, als je maar kort verblijf ergens dan vind je die soort winkels niet.
Over de leseh’an: als vreemde kan je wel proberen om eten te kopen en ook gezellig bij te zitten, MAAR het is niet aan te raden. Ben je een vreemde dan betaal je het dubbele wat ze normaal vragen, dan blijkt dat het in een goed restaurant het ook goedkoper kan. Ook hygiëne laat het niet toe om als Europeaan daar te gaan eten.

Wandeling

Na een rondleiding met de auto waren we aan het eind van de dag bij de ouders van Tabeta gegaan.
Hier maken we eerst nog een wandeling, want het is nog niet donker. Het is een mooie omgeving. Temperatuur en klimaat zijn hetzelfde als in Suriname, daarom kunnen mijn grootouders goed aarden in Suriname. Wat ze wel missen denk ik, zijn de bergachtige omgeving. De meeste beplanting zie je ook terug. Bij deze wandeling zag ik een "bitawiri plant" en ik vroeg of die ook wordt klaargemaakt. En ik zei: "Wij Surinamers vinden het lekker". Nee, dat eten ze niet. Wat ze wel klaarmaken zijn de papayabladeren. Heeft het ook gegeten, maar echt heerlijk vind ik niet. Geef mij toch liever die "bitawiri".
Tijdens onze wandeling zagen we ook mensen in de "kali" zich opfrissen, of ik noem het ontdaan van al het vuil van overdag door het hard werken in het land.
De mensen van de omgeving begroeten ons. En ze zeggen: "Mampir". O, wat heerlijk om dat te horen, zo is het ook in Suriname.

Tabeta familie

Laatst in november 2007 hadden we een paar dagen in Gunung Kidul gelogeerd. Samen met Suradal, Tabeta en Kenan (zoon van Suradal en Tabeta) hadden we de omgeving verkend. Het was een zeer aangenaam verblijf voor ons. Ze hadden ons de mooie kanten van GK maar ook de mindere laten zien. We aten elke dag samen met ze, zoals ze gewend zijn in Indonesië. Dus geen geweldige eten, maar het meest dagelijks wat ze eten, want we hadden gevraagd om gewoon het dagelijks kost klaar te maken. Naast de schoonouders van Suradal wonen nog de grootouders van Tabeta. En haar oma die vroeg zich af.

"Kowe iku manggon ning negoro londo koq biso ngomong coro Jawa apik. Lha podo wae kepiye ning taun 2004 wis teko lha sakiki wis tekan kene mene"

Ze kan het niet voorstellen dat wij binnen zo'n korte periode weer terug zijn in Indonesië. Voor de gemiddelde Indonesiërs is dat veel geld, dus moeten ze toch heel rijk zijn om dat te kunnen permitteren. Het is ook voor ons moeilijk om haar uit te leggen hoe het precies in elkaar zit. Natuurlijk zijn onze gemiddelde inkomens vele malen hoger dan in Indonesië. En anderzijds doen wij veel moeite om te sparen om onze reis te kunnen betalen.

Het valt op dat wij normaal doen, en zo zijn we ook. Ik wil niet dat zij onderdanig doen, want dat doen ze wel, ook al vraag je om het niet te doen. Bij de familie van Tabeta zijn we als hun naaste familie behandeld, en ze zijn ook onze Indonesische familie geworden.

Gunung Kidul

Gunung Kidul is een gebied ten zuiden van Yogyakarta. Waarom voel ik me zo aangetrokken? Ja, mijn overgrootmoeder (Simbah buyut) kwam uit Wonosari en dat ligt in Gunung Kidul. En daarnaast heb ik een vriend leren kennen via internet sinds 2001. Ik heb regelmatig contact met hem, in het begin alleen via e-mail. Bij onze eerste bezoek in Indonesië in 2004 heb ik hem voor het eerst ontmoet. En zo, heb ik meer vertrouwen in hem en ook zijn familie leren kennen. Het is zeer aangenaam, wat ik eigenlijk niet verwacht. Door het warme gevoel dat hij ons geef voel ik me thuis in Gunung Kidul. Om onze vriendschap te verbeteren en onze band te verstevigen ben ik in 2007 weer naar Java gegaan en voornamelijk omgeving Yogyakarta te bezoeken. Een overnachting in Wiladeq bij Suradal en zijn gezin hoort ook erbij. Ze geven ons het gevoel dat wij gewoon erbij hoort bij zijn familie. Nu na bijna een jaar heb ik nog regelmatig contact met zijn schoonouders zowel SMS als telefonisch.

Taman Orkid

Taman Orkid is een heel mooi verzorgd tuin. Het is een lust om rond te wandelen. Houd je van bloemen dan raad ik je om naar toe te gaan. Taman Orkid is een orchideeën tuin in Kuala Lumpur, Maleisië.

We hadden meer dan 2 uur rond gelopen en bijna alle bloemen vastgelegd voor onze eigen verzameling foto's. En dan namen we ook de tijd om uit te rusten en daar zijn er genoeg plekken voor. Om zo links en rechts je ogen te laten genieten van al het moois wat de natuur je kunt presenteren. Voor een door de weeks dag hoef je geen toegangskaart te betalen en het is vrij rustig.

Reizen

Behalve van muziek houd ik ook van reizen. In de afgelopen jaren ben ik naar vele plekken geweest. En telkens weer wil ik naar iets nieuws zoeken. Er zijn genoeg mooie plekken op deze aardbol om uit te zoeken. Mijn jeugdwens was toen om naar de oorsprong van mijn grootouders te gaan. En dat heb ik gelukkig ook kunnen realiseren. In 2004 ben ik geweest met een groep, inclusief mijn moeder om door Java te gaan trekken met de bus. We hebben mooie en aantrekkelijke plekken gezien. Wat mij wel aantrekt is de taal (het Javaans), en ik vind het geweldig om terug te gaan naar mijn oorsprong en daar het Javaans met de lokale bevolking een gesprek te voeren. De mensen keken mij zo bewonderend aan, en dan vroegen ze: "Hoe kan je dan nog zo goed Javaans praten". Het was zo fascinerend dat ik in 2007 weer ben geweest en dit keer om Yogyakarta en omliggende plaatsen beter te kennen. Bij het laatste bezoek overnachten we bij een goede vriend, die ik al sinds 2001 contact heb. Hierover wil ik volgend keer op ingaan.